Czy wzór można opatentować?

Dużo się pisze o patentowaniu – w mediach patentuje się wszystko: pomysły, wzory, nawet znaki towarowe. Swego czasu głośno było o patencie na pudełko pizzy ze sztućcami¹. Rozpisywano się o dwóch zaradnych studentach, którzy we wszystkich państwach Unii Europejskiej uzyskali szybki patent na swój pomysł pudełka na pizzę, i to „przez Hiszpanię”! Przedsiębiorczość młodych ludzi wzbudziła powszechny entuzjazm, bo jak to – w Polsce na patent czeka się kilka lat, a tu proszę, można znaleźć skróty przez Hiszpanię. Czy oby na pewno?

Otóż niezupełnie. Owo pudełko do pizzy chronione jest – owszem – „przez Hiszpanię”, ale nie jako patent, lecz wzór przemysłowy RCD numer 002054098-0001². Ktoś może zapytać, ale co to za różnica, skoro ochrona jest możliwa? Otóż różnica jest, i to zasadnicza, a zbyt duże skróty myślowe prowadzą do wielu nieporozumień i mogą wprowadzać w błąd co do rzeczywistej sytuacji prawnej i zakresu uzyskanej ochrony. Ale po kolei. Czym jest owa pożądana przez wszystkich Hiszpania i dlaczego można tam uzyskać ochronę szybko i tanio? Otóż w Hiszpanii, a konkretnie w miejscowości o nazwie Alicante, znajduje się Urząd Harmonizacji Rynku Wewnętrznego (ang. Office for Harmonization in the Internal Market, w skrócie OHIM). Urząd ten zajmuje się udzielaniem ochrony na wspólnotowe znaki towarowe i wspólnotowe wzory. OHIM nie udziela patentów. Różnica między patentowaniem a rejestrowaniem obejmuje zarówno przedmiot ochrony, jak i samą procedurę, która do tej ochrony prowadzi. W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę, iż patentuje się (a właściwie: udziela się patentów) na wynalazki, zaś rejestruje się wzory, określane przez polskiego ustawodawcę wzorami przemysłowymi. Wzory przemysłowe i wynalazki to dwie różne kategorie dóbr niematerialnych, które mogą być chronione. Wzór dotyczy postaci produktu lub jego części – wzorem może być kształt, kolorystyka, struktura, czy ornamentacja. Wynalazki należą natomiast do kategorii rozwiązań technicznych. Wzór przemysłowy chroni zatem wyłącznie wygląd produktu i nie chroni jego cech technicznych i funkcjonalnych. Funkcjonalność produktu, nowatorska konstrukcja, nieoczekiwany efekt techniczny, a nawet sposób określonego postępowania mogą podlegać ochronie patentowej, to jest ochronie przewidzianej dla wynalazków. Patenty są udzielane na wynalazki, które są nowe, posiadają poziom wynalazczy (nie wynikają w sposób oczywisty ze stanu techniki) i nadają się do przemysłowego stosowania.

[galeria=”1″]

W Polsce ochronę wzoru przemysłowego można uzyskać przez dokonanie zgłoszenia w Urzędzie Patentowym RP lub przez wspomnianą wcześniej Hiszpanię, tj. poprzez dokonanie zgłoszenia w OHIM. Procedura rejestracyjna wzoru jest rzeczywiście bardzo szybka – jeśli zgłoszenie zostało sporządzone prawidłowo, a płatność dokonywana jest za pośrednictwem stałego rachunku w OHIM, rejestrację wzoru można uzyskać nawet w ciągu jednego dnia, a elektroniczne świadectwo rejestracji w ciągu 3 dni od daty rejestracji. Nie ulega wątpliwości, że w polskim Urzędzie Patentowym na rejestrację wzoru czeka się dłużej.

W odróżnieniu od procesu rejestracji wzorów, podczas którego badane są jedynie wymogi formalne zgłoszenia, natomiast nie są badane przesłanki ochrony wzoru, uzyskanie patentu poprzedzone jest pełnym merytorycznym badaniem zdolności patentowej wynalazku, co powoduje, że proces ten rozciągnięty jest w czasie. Sama dokumentacja zgłoszeniowa wynalazku jest również bardziej skomplikowana, gdyż zgłoszenie wynalazku obowiązkowo musi zawierać opis i zastrzeżenia patentowe, niezależnie od tego, w jakim trybie dokonywane jest zgłoszenie wynalazku, podczas, gdy do ochrony wzoru w osławionej Hiszpanii wystarczą same ilustracje wzoru (w Polsce nadal potrzebny jest również opis wzoru).

Patent na wynalazek w Polsce można uzyskać również za pośrednictwem dwóch urzędów – poprzez zgłoszenie dokonane w Urzędu Patentowym RP można uzyskać patent krajowy, natomiast zgłoszenie wynalazku w Europejskim Urzędzie Patentowym (ang. European Patent Office, w skrócie EPO), mającym swoją siedzibę w Monachium, skutkuje uzyskaniem patentu europejskiego. Patentu na wynalazek nie udzieli natomiast Urząd w Alicante.

Należy też zauważyć, iż patent europejski w jego obecnym kształcie nie jest prawem jednolitym, skutkującym przyznaniem automatycznej ochrony we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej, jak to ma miejsce w przypadku prawa wynikającego z rejestracji wzoru wspólnotowego. Patent europejski stanowi jedynie wiązkę patentów krajowych, które podlegają tzw. walidacji w każdym wybranym państwie osobno (po udzieleniu patentu europejskiego do uzyskania ochrony w poszczególnych państwach konieczne jest złożenie dodatkowego wniosku, a w niektórych państwach, również złożenie tłumaczenia opisu patentowego na język danego państwa). Ochrona patentowa ograniczona jest do 20 lat, przy czym opłaty za ochronę należy wnosić o roku, podczas gdy ochrona wzoru trwa 25 lat i podzielona jest na okresy 5-letnie, za które należy wnosić opłaty.

Jeśli zatem patentować, to nie w Hiszpanii, ale ewentualnie w Monachium. Chrońmy świadomie efekty swojej pracy twórczej.

Małgorzata Zielińska-Łazarowicz – prawnik, rzecznik patentowy i zawodowy pełnomocnik przed Urzędem Harmonizacji Rynku Wewnętrznego (OHIM)

¹ http://wyborcza.biz/Firma/1,101618,13200306,Maja_patent_na____pudelko_do_pizzy__Ze_sztuccami.html;
² https://oami.europa.eu/eSearch/#details/designs/002054098-0001

Kancelaria Rzeczników Patentowych J. Markieta, M. Zielińska-Łazarowicz Sp. p.

ul. Wańkowicza 5A lok. 23 
02-796 Warszawa
tel. 22 254 25 35
fax 22 254 25 34
www.ipandlaw.com
office@ipandlaw.com 

Kancelaria Rzeczników Patentowych IP & Law świadczy usługi z zakresu praw własności przemysłowej – wynalazków, wzorów użytkowych i przemysłowych, znaków towarowych, zwalczania nieuczciwej konkurencji, zarówno w postępowaniach zgłoszeniowych, jak i w postępowaniach spornych, o unieważnienie lub naruszenie praw wyłącznych. Reprezentuje klientów m.in. przed Urzędem Patentowym RP, Urzędem Harmonizacji Rynku Wewnętrznego (OHIM), Europejskim Urzędem Patentowym (EPO), sądami cywilnymi i administracyjnymi.

Artykuł ukazał się w OOH magazine, lipiec-wrzesień 2014. Wersja online do pobrania TUTAJ.