Żeby wilk był syty i butelka cała – o tym, jak „czyste” opakowanie może zostać znakiem towarowym

Potrzeba ochrony wzornictwa opakowań nie budzi wątpliwości. Podstawowym narzędziem zapewniającym ochronę kształtu i wyglądu opakowania jest rejestracja wzoru przemysłowego. Producenci opakowań coraz śmielej sięgają jednak również po ochronę zarezerwowaną dla znaków towarowych. Znakiem towarowym przestrzennym może być bowiem zarówno „czysta” forma opakowania, bez żadnych etykiet i innych oznaczeń odróżniających, jak i zindywidualizowana postać opakowania, opatrzona oznaczeniami identyfikującymi danego producenta, niemniej jednak w pierwszym przypadku uzyskanie takiej ochrony może być znacznie trudniejsze.

W przypadku form trójwymiarowych, takich jak opakowania, pojemniki na towary, kształt butelki, kryteria ochrony nie są bardziej rygorystyczne niż te stosowane w przypadku innych znaków. Dlaczego zatem ochrona kształtu opakowania jako znaku towarowego jest trudna? Otóż przede wszystkim dlatego, że „czyste” opakowania, bez żadnych dodatkowych elementów identyfikujących, niekoniecznie postrzegane są przez odbiorców jak znaki towarowe, a przy ocenie zdolności odróżniającej znaku towarowego należy uwzględnić specyfikę takiego znaku, warunki rynkowe, w jakich występuje i postrzeganie znaku przez odpowiedni krąg odbiorców. Znak towarowy chroniony jest bowiem zawsze dla określonej grupy towarów lub usług, dlatego oceny jego zdolności odróżniającej należy dokonywać przez pryzmat odbiorców tej grupy towarów. Rejestracja opakowań jako znaków towarowych jest szczególnie popularna wśród producentów napojów. Przykładowo, jako znaki towarowe chronione są butelki do soków i napojów grupy Granini (rys. 1).

Również nowa postać butelki na napoje alkoholowe szwedzkiego koncernu Absolut zdołała obronić swoją zdolność odróżniającą (rys. 2). Izba Odwoławcza OHIM uznała, iż zgłoszony kształt butelki w takiej „czystej” postaci, bez etykiety identyfikującej alkohol MALIBU, wystarczająco odróżnia się od kształtów znanych w tym sektorze, gdzie zazwyczaj butelki nie są białe. Ponadto, za element nietypowy, przemawiający za przyznaniem butelce charakteru odróżniającego, uznane zostało transparentne „okno” w dolnej części butelki.

Innym przykładem zarejestrowanego znaku towarowego może być opakowanie dla środków piorących oraz plastikowych pojemników na produkty płynne (rys. 3). Sąd potwierdził, iż wskazany kształt butelki nie jest zwyczajny i może odróżniać towary, dla których został zgłoszony od towarów mających inne pochodzenie handlowe. Sąd zwrócił uwagę na trzy cechy charakterystyczne pojemnika potwierdzające jego zdolność odróżniającą. Po pierwsze, pojemnik jest szczególnie kanciasty, a kąty, krawędzie i powierzchnie sprawiają, że przypomina kryształ. Po drugie, z uwagi na to, że zakrętka stanowi z pojemnikiem jednolitą całość, pojemnik wywołuje wrażenie monolityczne. Po trzecie, pojemnik jest wyjątkowo płaski, a kombinacja ta nadaje mu szczególny i nietypowy wygląd.

Takiego szczęścia nie miała butelka na oliwę z oliwek (rys. 4). Kolor i kanciasty kształt butelki nie został uznany za odróżniający dla butelek na oliwę z oliwek. Stwierdzono bowiem, iż kolor zielony kojarzy się z kolorem oliwek i konsumenci przyzwyczajeni są do takiego koloru butelek, przez co nie postrzegają koloru zielonego jako elementu wskazującego na pochodzenie produktu. Ponadto, stosowanie ciemnego szkła butelki podyktowane jest wymogami technicznymi wynikającymi z konieczności zabezpieczenia oliwy przed szkodliwym działaniem światła. Z kolei wytłoczony w dolnej części butelki słowa „olive line” oraz element graficzny w postaci dwóch kół z liśćmi i oliwki znajdujący się poniżej szyjki butelki mają charakter czysto dekoracyjny i wskazują jedynie na rodzaj produktu, z którego robi się oliwę, a nie na jego handlowe pochodzenie.

[galeria=”1″]

Jako znak towarowy nie została również zarejestrowana butelka z górskim motywem przeznaczona m.in. na napoje bezalkoholowe (rys. 5). Cylindryczny kształt butelki jest bowiem znany i powszechnie stosowany przez producentów butelek do napojów, a żebrowe nacięcia, podłużne linie i wgłębienia w dolnej części butelki nie odbiegają od typowych norm funkcjonujących w tym sektorze. Również motyw gór nie będzie postrzegany jako niezależny znak, ale jedynie jako element dekoracyjny.

Niepowodzeniem skończyła się również próba rejestracji w charakterze znaku towarowego pękatej butelki przeznaczonej na napoje alkoholowe (rys. 6), gdyż kształt butelki nie różni się istotnie od norm i zwyczajów stosowanych w branży napojów alkoholowych. Przeciwnie, jest to zwykły, typowy kształt butelki w tym sektorze, a wytłoczony na dnie butelki napis „echte Kroatzbeere” nie nadaje mu zdolności odróżniającej. Z podobnych względów znakiem towarowych nie została elegancka butelka litewskiej spółki (rys. 7). Sąd stwierdził, iż ani kształt całej butelki i jej szyjka, ani wysokość nie odbiega znacząco od butelek innych producentów dostępnych na rynku, co akurat w przypadku tej butelki wydaje się kontrowersyjne.

Podsumowując, zdolność odróżniającą posiadają tylko takie opakowania, które różnią się od zwyczajnych, podstawowych lub popularnych kształtów stosowanych w danej branży w sposób umożliwiający konsumentom identyfikację pochodzenia towarów wyłącznie przez ich kształt. Aby zatem być znakiem towarowym kształt opakowania musi odbiegać od tego, którego spodziewają się konsumenci oraz musi znacznie odbiegać od norm lub zwyczajów panujących w danym sektorze. Im bardziej kształt przypomina najbardziej prawdopodobny kształt, który mógłby mieć dany towar, tym większe jest prawdopodobieństwo, że dany kształt jest pozbawiony jakiegokolwiek charakteru odróżniającego.

Małgorzata Zielińska-Łazarowicz – prawnik, rzecznik patentowy i zawodowy pełnomocnik przed Urzędem Harmonizacji Rynku Wewnętrznego (OHIM)

Kancelaria Rzeczników Patentowych J. Markieta, M. Zielińska-Łazarowicz Sp. p.

ul. Wańkowicza 5A lok. 23, 02-796 Warszawa
tel. 22 254 25 35, fax 22 254 25 34
www.ipandlaw.com, office@ipandlaw.com

Kancelaria Rzeczników Patentowych IP & Law świadczy usługi z zakresu praw własności przemysłowej – wynalazków, wzorów użytkowych i przemysłowych, znaków towarowych, zwalczania nieuczciwej konkurencji, zarówno w postępowaniach zgłoszeniowych, jak i w postępowaniach spornych, o unieważnienie lub naruszenie praw wyłącznych. Reprezentuje klientów m.in. przed Urzędem Patentowym RP, Urzędem Harmonizacji Rynku Wewnętrznego (OHIM), Europejskim Urzędem Patentowym (EPO), sądami cywilnymi i administracyjnymi.

Artykuł ukazał się w OOH magazine, kwiecień – czerwiec 2015. Wersja online magazynu do pobrania TUTAJ.