Wymagające opakowania na aptecznej i sklepowej półce

Nie bez kozery opakowania dla tej branży uważane są za wymagające. Specyfika rynku farmaceutycznego, jego zróżnicowanie, jak również wysokie wymagania narzucane przez prawo farmaceutyczne sprawiają, że sektor ten jest atrakcyjny dla producentów opakowań, ale równocześnie nastawiony na konkurencję.

Opakowania farmaceutyczne – funkcje i wymogi
Opakowania farmaceutyczne muszą spełniać wiele funkcji. Linia podziału jest zależna od ich przeznaczenia. Skupmy się przez moment na opakowaniach jednostkowych. Co innego jest istotne dla opakowań na receptę (Rx), inne aspekty są ważne w przypadku opakowań dla suplementów oraz produktów farmaceutycznych dostępnych w obrocie bez recepty (OTC – ang. „over-the-counter drugs”).

– W przypadku leków OTC opakowanie jest narzędziem sprzedażowym i marketingowym. W związku z tym posiada ono z reguły szatę graficzną wyróżniającą się jaskrawymi kolorami i bogatym uszlachetnieniem np. lakiery UV, tłoczenie foliami metalicznymi. Zadaniem opakowania jest przyciągnięcie uwagi (FMOT). Produkcja takich opakowań jest bardziej złożonym procesem technologicznym. Co ciekawe, tylko tego typu leki są reklamowane w mediach, gdyż ostatecznie o zakupie decyduje klient. Drugą grupę leków stanowią te, których klient końcowy nie widzi wchodząc do apteki, gdyż są one przechowywane w szufladach „pani magister”. Są to leki Rx. W tym przypadku nie ma potrzeby eksponowania ich na półkach czy stymulowania klienta końcowego poprzez wygląd czy reklamy telewizyjne, gdyż o wyborze decyduje lekarz i/lub Minister Zdrowia, umieszczając je na liście leków refundowanych. Opakowania leków wydawanych na receptę posiadają z reguły prostą grafikę, wielokrotnie dominuje kolor czarny, który jest nośnikiem informacji „technicznych” oraz kilka prostych motywów charakterystycznych dla danego producenta – wyjaśnia Krzysztof Lewandowski, Sales Manager w August Faller sp. z o.o.
Z danych Polskiej Izby Opakowań wynika, że opakowania leków i suplementów diety mają 7% udział w strukturze rynku, z punktu widzenia przeznaczenia opakowania. W naszym kraju funkcjonuje ograniczona liczba producentów opakowań dla branży farmaceutycznej. Swoistym „ogranicznikiem” jest konieczność przestrzegania m.in. procedur GMP (Dobrej Praktyki Produkcyjne) tzn. zbioru przepisów wyznaczających standardy dla metod wytwarzania, pomieszczeń, jak i kontroli stosowanych w procesie produkcji, pakowania oraz magazynowania produktów.

Przedstawiciel firmy August Faller szczegółowo objaśnia ten mechanizm. – Wyzwaniem nie jest technologia, ale odpowiedzialność za wyrób i rozwiązania logistyczne. Producenci wyrobów farmaceutycznych funkcjonują pod wymagającą i rygorystyczną kontrolą nadzoru farmaceutycznego i wymagań GMP. Te wyzwania są siłą rzeczy przenoszone na dostawców. Im bardziej kluczowy półprodukt, tym większe rygory i wyższe standardy. Dlatego rozpoczęcie współpracy z firmami farmaceutycznymi jest zawsze poprzedzone bardzo wnikliwym audytem, dotyczy to dostawców doświadczonych, jak i nowicjuszy. W czasie takiego audytu kontroli poddawane są setki aspektów procesu produkcji, magazynowania i kontroli poprawności. Jednym z badanych aspektów jest choćby zapis w piśmie Braille’a. Wytłoczyć pismo Braille’a może wielu, lecz w czasie audytu trzeba udowodnić w oparciu o procedury w firmie, że jakość tekstu w tym zapisie jest w oczekiwany sposób przygotowana i kontrolowana podczas procesu produkcji. Stworzenie takiego procesu i odpowiedniej, dedykowanej dokumentacji jest wbrew pozorom obszernym i czasochłonnym zadaniem. A to tylko jeden w wielu wymogów. Drugim istotnym wyzwaniem jest skuteczne zafunkcjonowanie w łańcuchu dostaw klienta, czyli automatyzacja korespondencji, stosunkowo krótkie terminy dostaw, dotrzymywanie potwierdzonych terminów, ilość reklamacji zbliżona zeru. Konieczne jest bezproblemowe „podpięcie” się do łańcucha dostaw odbiorcy – dodaje Krzysztof Lewandowski.

Aspekty prawne
Lista wymagań w stosunku do opakowań farmaceutyków na tym się nie kończy. Opakowania leków stanowią integralną część produktu, co potwierdza Polskie Prawo Farmaceutyczne, według którego dopuszczenie produktu do obrotu jest równoznaczne z zatwierdzeniem opakowania wraz z jego znakowaniem. Wszystkie opakowania produktów leczniczych muszą realizować treść Ustawy Prawo Farmaceutyczne.

– Zgodnie z punktem 1 artykułu 25 Ustawy, opakowania do produktów leczniczych muszą spełniać wymagania określone w Farmakopei Europejskiej lub jej tłumaczeniu na język polski zawartych w Farmakopei Polskiej. Farmakopea zawiera wymagania dla opakowań z tworzyw sztucznych i szkła. Do opakowań z laminatów i zamknięć stosuje się wymogi jak dla opakowań do produktów spożywczych. Nadzór nad opakowaniami produktów leczniczych sprawuje Główny Inspektorat Farmaceutyczny. Podmiot wprowadzający produkt leczniczy na rynek składa dokumentację dotyczącą opakowań wraz z pozostałymi dokumentami do Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Farmakopea zawiera wykaz substancji dozwolonych do produkcji opakowań z tworzyw sztucznych. Można przyjąć rosnącą skalę wymagań odnośnie dopuszczalnego składu opakowań: opakowania o ogólnym przeznaczeniu, opakowania do żywności, opakowania do produktów leczniczych. Farmakopea zawiera również listę i metody badań uwzględniające budowę chemiczną tworzywa oraz przeznaczenie gotowego opakowania – informuje Adam Fotek, Specjalista ds. Opakowań w J.S. Hamilton Poland S.A.

[galeria=”1″]

Opakowaniowe spektrum – od tworzywa sztucznego po tekturę
Opakowalnictwo farmaceutyczne charakteryzuje się wysokim stopniem innowacyjności materiałowej, która ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa przechowywania oraz użytkowania leków. Opakowania dla farmacji są zróżnicowane pod względem kształtów, rozwiązań konstrukcyjnych oraz pod względem materiałowym.

– Do opakowań farmaceutycznych zaliczamy opakowania typu: torebki i taśmy (7%), butelki tworzywowe (19%), pojemniki, akcesoria i zamknięcia (29%), a do materiałów wykorzystywanych do ich produkcji należą: papier i tektura (25%), tworzywa sztuczne (67%), szkło i metal (8%). Na rynku opakowań w Polsce przeważają opakowania z tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury – zaznaczają Małgorzata Kosiór i Karolina Assman z Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Katedry Marketingu Produktu oraz Katedry Towaroznawstwa i Ekologii Produktów Przemysłowych.

Wśród tych najczęściej stosowanych istotny jest podział na opakowania bezpośrednie, mające kontakt z wyrobem leczniczym (blister, butelka, tuba) i pośrednie nie stykające się z produktem (opakowanie jednostkowe).

Dynamicznie rozwijający się przemysł tworzyw sztucznych sprawia, że pojawiają się nowe możliwości i rozwiązania w dziedzinie opakowań stosowanych w farmacji. Nowe grupy materiałów, takich jak nanokompozyty polimerowe, rozwiązania aktywne i inteligentne poszerzają zakres możliwych zastosowań tworzyw w produkcji opakowań farmaceutycznych. Przy tym firmy nie rezygnują z opakowań z innych materiałów. Naukowcy z Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu zwracają uwagę, że w ostatniej dekadzie przemysł opakowań z papieru i tektury dla farmacji rozwija się nieprzerwanie. – Prawdopodobnie tendencja ta nie ulegnie zmianie, gdyż wzrost rynku farmaceutycznego jest przede wszystkim wzrostem ilościowym. Zastosowanie odpowiednich materiałów opakowaniowych pozwala na poprawę warunków przechowywania i użytkowania leków i wpływa na poprawę właściwości mechanicznych oraz zwiększa wytrzymałość i barierowość opakowania – dodają Kosiór i Assman.

W przypadku opakowań tekturowych lub z tektury pozostają one jedną z najpopularniejszych form. Opakowania te są także konkurencyjne nawet w stosunku do dynamicznie rozwijających się opakowań z tworzyw sztucznych. – Głównym typem opakowań dla farmacji – mówimy tu o opakowaniach z tektury litej – są opakowania klejone liniowo, w których najistotniejszym z elementów jest tłoczenie Braille’a – zgodnie z dyrektywą Unii Europejskiej obowiązkowe od 2009 roku. Na terenie Polski wiodącym opakowaniem według międzynarodowych standardów opracowanych przez European Carton Makers Association jest konstrukcja A.20.20.03.01. Jednak z uwagi na coraz szybsze maszyny oraz tamper evident stosowany w farmacji, zauważa się wzrost wykorzystywania opakowań typu ECMA A. 10.10.03.03. – pudełek z zaklejanymi klapami na liniach pakujących. Dodatkowo popularne są również opakowania typu DISPLAY – produkowane w technologii klejenia trzypunktowego , stosowane najczęściej do produktów OTC. Jest to bardzo estetyczna forma opakowań, wymagająca użycia szerszego wachlarza uszlachetnień. Opakowania dla produktów Rx są zdecydowanie skromniejsze, drukowane w kolorystyce Pantone z zabezpieczeniem w postaci lakieru dyspersyjnego – tłumaczy Jakub Bielecki, Prezes Zarządu ERBI sp. z o.o.

W opakowalnictwie wykorzystuje się wiele rodzajów tektur litych, laminowanych lub falistych. Jeśli chodzi o surowce wykorzystywane do produkcji opakowań farmaceutycznych preferowanych jest kilka rodzajów. – Są to tektury GC2 (z kremowym spodem) – do produktów Rx – dające dobrą jakość zadruku i stabilność na najszybszych liniach pakujących; Tektury GC1 (z białym powlekanym spodem) – do produktów OTC – charakteryzujące się doskonałą jakością oraz ładniejszym wyglądem; a także tektury dwustronnie powlekane C2S – wykorzystywane do opakowań produktów luksusowych typu premium oraz dwustronnego zadruku – wymienia Jakub Bielecki.

Standardy wyznaczają trendy
Opakowania farmaceutyczne muszą spełniać wysokie standardy. Kluczowe znaczenie ma czytelność informacji podanej na opakowaniu. – Bezpieczeństwo stosowania leku zależy od tego, czy na podstawie informacji zawartej w ulotce, na etykiecie lub opakowaniu pacjent jest w stanie prawidłowo zażyć lek. Prawo farmaceutyczne w poszczególnych krajach bardzo dokładnie wskazuje jakie informacje powinny znaleźć się na opakowaniu w języku pisanym, a jakie w języku punktowym (wielkość czcionki, czytelność informacji, wyraźne zaznaczenie nazwy i dawki leku) – akcentują Kosiór i Assman.
Liczne ograniczenia związane z produkcją opakowań mają ogromny wpływ na ich projektowanie. Zdaniem Jakuba Bieleckiego rynek stawia warunki większej kreatywności względem grafiki, jak i również innowacyjności konstrukcji samego opakowania. – Dzisiejsze trendy to produkcja coraz krótszych serii opakowań, mniejszych partii danego produktu oraz potrzeba druku zmiennych danych. W tym aspekcie z roku na rok coraz bardziej sprawdza się technologia druku cyfrowego, dająca m.in. możliwość druku personalizowanych materiałów na żądanie klienta, przy offsetowej jakości druku oraz zadruk różnych rodzajów podłoży. Koncerny farmaceutyczne coraz chętniej stosują także niewidoczne gołym okiem systemy zabezpieczeń, pozwalające na identyfikację oryginalności produktu – mówi prezes spółki ERBI.
Szersze pole dla designerów daje tworzenie opakowań dla suplementów i lektów OTC. – Ważne elementy to: branding (nazwa marki, kolorystyka adekwatna do danej marki/ kategorii), klarowne związanie z indykacją (zarówno w części tekstowej jak i graficznej), benefity, (czyli jasne powiedzenie co dany produkt obiecuje), a także wszystkie elementy związane z wymogami regulacyjnymi – wylicza Małgorzata Kwilosz, Dyrektor Marketingu Urgo Polfa Łódź.

Jednym ze specyficznych realizacji tego typu jest opakowanie Laboratoria Polfa Łódź STOP WIRUSOM. – Warto zwrócić uwagę na silny branding. Oko przyciąga biało-czerwone logo, ale też silne odniesienie do polskości marki Polfa Łódź – biało-czerwona kolorystyka opakowania. System indykacji wpływającej na pobudzenie wyboru produktu przez klienta – wizualizacja ochronnej tarczy przeciw wirusom na opakowaniu oraz subnazwa ‘STOP WIRUSOM’, a także tzw. benefity produktu m.in. „wychwytuje wirusy, pomaga w ich wyeliminowaniu” oraz bardzo mocna obietnica „eliminuje 99,99% wirusów” z RTB „potwierdzone naukowo” – dodaje Małgorzata Kwilosz.

Reasumując, opakowanie do produktów farmaceutycznych jest determinowane przez pełnione role (przede wszystkim funkcję ochronną, użytkową, estetyczną itp.). Najważniejsze, by zostało wykonane z odpowiednich, solidnych materiałów wysokiej jakości. Wszystko po to, żeby dobrze chronić opakowany lek i dać pewność pacjentowi, że będzie mógł z niego łatwo i bezpiecznie korzystać.
Jaga Kolawa