Okiem prawnika: Wykorzystanie cudzego znaku towarowego, czy jest legalne?

W dobie systematycznego wzrostu konkurencyjności na wolnym rynku usług i towarów, bardzo ważnym elementem wytwarzanego przez przedsiębiorcę produktu jest jego prawidłowe oznaczanie oraz wiedza jak legalnie korzystać ze znaku towarowego. Co więcej, tematyka znaków towarowych rodzi pytanie, czy można używać cudzego oznaczenia i w jakim zakresie jest to legalne, a kiedy może stanowić naruszenie. Niniejszy artykuł stanowi próbę odpowiedzi na te i inne pytania dotyczące posługiwania się znakiem towarowym cudzego przedsiębiorstwa.

Wśród kategorii dóbr niematerialnych ważną rolę odgrywają oznaczenia stosowane w handlu, służące do identyfikacji produktów lub usług konkretnego przedsiębiorcy. Mają one zasięg międzynarodowy i dotyczą ich regulacje prawne zarówno krajowe, jak i regionalne czy nawet ogólnoświatowe. Stworzono specjalne programy, mające na celu ich rejestrację i poddano je w większości państw ochronie sądowej. Tą drogą wykreowano tzw. prawo ochronne na znak towarowy, jednak na podstawie ogólnych normatywnych wytycznych zawartych w aktach prawnych, wychodzące naprzeciw wymogom zmieniającej się rzeczywistości orzecznictwo sądowe zaczęło nadawać temu nowemu prawu rzeczywistą treść. To ono w istocie decyduje, czy i jak są chronione znaki towarowe.

Analiza orzecznictwa sądów europejskich i sądów wewnętrznych wielu państw pozwala
na stwierdzenie, że w obliczu obecnej liberalizacji przesłanek przyznawania ochrony, okazuje się, że znak towarowy, logotyp i prawo do marki jest chronione nie tylko na podstawie przepisów prawa własności przemysłowej, ale również wielu innych reżimów takich jak prawo ochrony konkurencji, czy ochrona dóbr osobistych na zasadach ogólnych kodeksu cywilnego. Tego typu dobra jak np. renoma czy atrakcyjność danej marki, do których uprawnione są określone przedsiębiorstwa są więc przedmiotem reżimu zwalczania nieuczciwej konkurencji, a naruszenie cudzego znaku towarowego należałoby kwalifikować jako czyn nieuczciwej konkurencji, niezależnie
od tego, czy jest to znak zarejestrowany, czy też nie.

Czym jest znak towarowy?

Znakiem towarowym może być każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, w sytuacji nadaje się ono do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego. Natomiast nazwa firmy uzależniona jest od jej formy prawnej. Nazwą dla firmy osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko. Oznacza to, że nazwa przedsiębiorcy musi zawierać co najmniej imię i nazwisko założyciela. Prócz tego może być również nazwa wskazująca na rodzaj działalności. W przypadku nazw spółek prawa handlowego firma na końcu nazwy musi posiadać formę prawną (np. spółka jawna, spółka komandytowa, spółka z o.o.).

Praktyczną i ekonomiczną istotą ochrony prawa do znaku towarowego jest ochrona zysków przedsiębiorstwa generowanych przez posługiwanie się danym znakiem. Znak pozwala na wyszczególnienie na rynku produktów pochodzących od różnych przedsiębiorców, pośrednio umożliwia wytworzenie gwarancji określonego standardu towarów i usług, bywa promowany na rynku niejednokrotnie znacznym nakładem środków finansowych i ma pozwolić przedsiębiorcy zachować stałą grupę odbiorców jego towarów. Dobra jakość, prawidłowa reklama i marketing stwarzają możliwość lepszych wyników finansowych przedsiębiorstwa. W tym kontekście znak towarowy staje się pożądanym obiektem, mogącym być zawłaszczanym lub wykorzystywanym w celu osiągania
korzyści przy sprzedaży podobnych produktów innego przedsiębiorstwa.^[1]

Wykorzystywanie znaku towarowego a nazwy firmy

Logo firmy jest znakiem towarowym, który na podstawie Ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r., Prawo własności przemysłowej (dalej jako p.w.p.) podlega ochronie prawnej. Znakiem towarowym może posługiwać się wyłącznie osoba (zarówno osoba fizyczna, jak i prawna), która jest do tego uprawniona. Natomiast zgodnie z art. 163 p.w.p. korzystanie
z takiego znaku towarowego wymaga uzyskania zgody uprawnionego w postaci licencji.

W zupełnie innej sytuacji będzie osoba, która wykorzystuje nazwę słowną firmy kontrahenta, bez posługiwania się jego logotypem. Powoływanie się na współpracę z daną firmą poprzez np. publikację wyłącznie jej nazwy, co do zasady, nie narusza praw do znaku towarowego, pod warunkiem, że informacja ta jest zgodna z prawdą i nie narusza dóbr osobistych kontrahenta polegających na renomie jego przedsiębiorstwa.

Osoba, która wykorzystuje na swojej stronie internetowej znaki towarowe innych firm bez stosownej zgody, powinna liczyć się z konsekwencjami przewidzianymi w ustawie – prawo własności przemysłowej oraz ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Nie należy tracić z pola widzenia również innych podstaw i reżimów, do których może odwołać
się przedsiębiorca w razie bezprawnego publikowania jego oznaczenia. Otóż bezprawna publikacja logotypu może naruszać renomę przedsiębiorcy a wykorzystywanie loga
bez zgody, może wprowadzać w błąd kontrahentów i potencjalnych klientów przedsiębiorcy. Powyższe, bezprawne działania są podstawą do poszukiwania ochrony prawnej na drodze postępowania cywilnego na zasadach ogólnych – odszkodowawczych.

Wykorzystania cudzego znaku towarowego bez zgody właściciela

Przepisy art. 156 ust. 1 pkt 3 p.w.p. wskazują wprost, że ochrona znaku towarowego
nie umożliwia właścicielowi zakazania używania tego znaku przez inne osoby w obrocie zarejestrowanego oznaczenia lub oznaczenia podobnego, wyłącznie wtedy, jeżeli
jest to konieczne dla wskazania przeznaczenia konkretnego towaru, który
jest w ofercie publikującego. Chodzi tutaj głównie o oferowane części zamienne, akcesoria lub usługi. Stąd, aby móc bez zgody opublikować cudzy znak towarowy, musi
być to niezbędne do poinformowania klientów o cechach danego towaru. Jednocześnie powoływanie się na logotyp powinno być rzetelne. Należy przez to rozumieć, że powinno oddawać prawdziwy układ stosunków między uprawnionym do znaku a używającym znak
w funkcji informacyjnej, co wyraża się przede wszystkim w wyraźnym wskazaniu osoby producenta, którego towary posiada w ofercie dystrybutor.

Natomiast w myśl art. 163 p.w.p., zasadą jest, że korzystanie z cudzego znaku towarowego wymaga uzyskania zgody uprawnionego. Zgodę taką uzyskuje
się w drodze zawarcia umowy licencyjnej.

W przypadku braku stosownej zgody pokrzywdzony przedsiębiorca jest uprawniony
do żądania zaprzestania korzystania z jego logotypu. Ma on prawo również żądać odszkodowania lub opłaty licencyjnej.

P.w.p. w art. 296 ust. 2 oraz orzecznictwo i literatura precyzują czym dokładnie
jest naruszenie prawa ochronnego na znak towarowy. Jest to bezprawne (bez uzyskania zgody) używanie w obrocie gospodarczym, jeżeli:

1) może sprawiać wrażenie istnienia powiązań gospodarczych między osobą trzecią a właścicielem znaku towarowego

2) narusza wartość znaku poprzez osiąganie nieuzasadnionych korzyści wynikających z jego charakteru odróżniającego albo renomy, albo

3) prowadzi do dyskredytacji lub oczerniania znaku.

O naruszeniu prawa można już mówić, kiedy wystąpi prawdopodobieństwo wprowadzenia w błąd, zwłaszcza wtedy, kiedy przedsiębiorca – właściciel takiego znaku zwraca się z żądaniem zaprzestania naruszeń, czym manifestuje brak zgody na użycie i publikację takiego znaku towarowego.

Co więcej, w stosunku do przedsiębiorców korzystających z wizytówkowych stron internetowych bądź wirtualnych sklepów, banerów lub innych np. w trakcie targów – zastosowanie będzie miał art. 3 ust. 2 Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (dalej: u.z.n.k.). Zgodnie z nim czynami nieuczciwej konkurencji są w szczególności: wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa, fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług, wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy, naśladownictwo produktów, pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie, utrudnianie dostępu do rynku, przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną, a także nieuczciwa lub zakazana reklama, organizowanie systemu sprzedaży lawinowej, prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym oraz nieuzasadnione wydłużanie terminów zapłaty za dostarczane towary lub wykonane usługi.

Konsekwencje naruszenia znaku towarowego, konkurencyjności lub renomy

W sytuacji naruszenia przez przedsiębiorcę znaku towarowego właściciel tego znaku będzie uprawniony do skorzystania z szeregu roszczeń, które będą miały na celu wyrównanie strat materialnych i zapobieganie podobnym działaniom w przyszłości.

Na podstawie p.w.p., poszkodowany przedsiębiorca ma prawo żądać od sprawcy zaprzestania działań grożących naruszeniem prawa. Oprócz tego może domagać
się: wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, naprawienia szkody na zasadach ogólnych, zgodnie z Kodeksem cywilnym (kc), zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej, podania do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia lub informacji o orzeczeniu zapadłym w jego sprawie.

Szczegółowy katalog roszczeń przewiduje również przepisy u.z.n.k. W przypadku dokonania czynu nieuczciwej konkurencji, przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony, na podstawie art. 18 ust. 1 u.z.n.k. może żądać: zaniechania niedozwolonych działań, usunięcia skutków niedozwolonych działań, złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie; naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych zgodnie z kc; zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego.

Zgodnie z przytoczonymi powyżej przepisami prawa własności przemysłowej oraz ustawy
o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, niedopuszczalna jest sytuacja, w której dany podmiot powołuje się lub publikuje logotyp innego przedsiębiorcy korzystając tym samym z już ugruntowanej pozycji tego ostatniego i czerpiąc z tego korzyści w sposób nieuprawniony. Wykorzystanie znaku towarowego danego przedsiębiorcy przez podmiot nieuprawniony prowadzi do wyrządzenia szkody tego pierwszego. Takie działania prowadzą do naruszenia renomy i obniżenia atrakcyjności marki, na którą pokrzywdzony przedsiębiorca pracował latami.[2]

Konkludując, posługiwanie się i publikowanie znaków towarowych np. na stronach internetowych, targach i innych, bez zgody ich właścicieli jest niezgodne z prawem i może prowadzić do dotkliwych kar finansowych. Wyjątek stanowi art. 156 p.w.p., który
w niektórych sytuacjach pozwala na posługiwanie się cudzymi logotypami bez umowy licencyjnej. Jednakże są to sytuacje szczególne, o charakterze wyłącznie informacyjnym. Stąd, aby uniknąć negatywnych konsekwencji prawnych warto zadbać o pozyskanie pisemnej zgody na używanie znaku towarowego, by w przyszłości uniknąć problemów.

Katarzyna Turcza – Radca Prawny i Doradca Restrukturyzacyjny. Posiada bogate doświadczenie w obsłudze prawnej krajowych i zagranicznych podmiotów m.in. z branży e-commerce, reklamowej, motoryzacyjnej oraz HORECA. Oprócz bieżącego doradztwa prawnego opracowuje strategie prawo-biznesowe, przygotowuje umowy i dokumenty handlowe ukierunkowane na ochronę praw przedsiębiorców. Publikuje artykuły prawnicze oraz udziela się na ogólnopolskich konferencjach naukowych.