Przemysł i rynek opakowań w Polsce – RAPORT PIO

1. Przemysł opakowań

Bardzo trudno, przy aktualnym stanie badań statystycznych, określić dokładnie „wielkość” przemysłu opakowań w Polsce. Jego potencjał produkcyjny.

Wg badań statystycznych, do przemysłu opakowań zalicza się podmioty wytwarzające opakowania. Nie zawsze uwzględniane są podmioty wytwarzające maszyny i urządzenia do pakowania i produkcji opakowań. Nie jest dokładnie określone jakie fragmenty (części) innych przemysłów „pracują” na rzecz „przemysłu opakowań”.

W szczególności dotyczy to przemysłu tworzyw sztucznych, przemysłu celulozowego i metalurgicznego, a także budowy maszyn. Przemysły te dostarczają bowiem materiałów i surowców oraz maszyn i urządzeń niezbędnych dla wytwarzania opakowań. Tak więc trzeba zdawać sobie sprawę z faktu, iż na zaspokojenie potrzeb opakowaniowych gospodarki i społeczeństwa „pracuje” nie tylko przemysł opakowań, na który składają się producenci opakowań. Trzeba nawet powiedzieć więcej, że przemysły dostarczające przemysłowi opakowań surowców i materiałów oraz środków technicznych, mają wpływ na potencjał i faktyczne zdolności produkcyjne przemysłu opakowań.

Pisząc o przemyśle opakowań w Polsce będziemy mieć na myśli liczbę podmiotów wytwarzających opakowania oraz liczbę zatrudnionych w tych podmiotach. Wg danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) w Polsce jest ok. 8 tys. podmiotów wytwarzających opakowania. W większości są to małe i średnie firmy, w których zatrudnionych jest nie więcej niż 10-15 osób. Ponadto, bardzo często firma (przedsiębiorstwo) obok produkcji opakowań wytwarza inne jeszcze wyroby i nie zawsze produkcja opakowań jest dominującą. Jest także wiele przypadków, że firma produkuje także maszyny i urządzenia do pakowania, a występuje w statystyce tylko jako producent jednego z tych wyrobów.

Tak więc, na przytoczoną w tym artykule statystykę należy patrzeć przez pryzmat wymienionych wyżej niedoskonałości w badaniach statystycznych.

Wg danych GUS, na przemysł opakowań w Polsce składa się 3100 podmiotów wytwarzających opakowania z drewna; 2850 podmiotów wytwarzających opakowania z tworzyw sztucznych; 2100 z papieru i tektury; 85 podmiotów wytwarzających opakowania z metalu i ok. 70 podmiotów wytwarzających opakowania ze szkła. Nie jest dokładnie znana liczba producentów opakowań z innych materiałów, a w szczególności tekstylnych. Wg szacunków Polskiej Izby Opakowań (PIO) – to również duża liczba, ponad 2 tys.

W przemyśle opakowań zatrudnionych jest ok. 230 tys. osób, chodzi o sferę wytwarzania. Ogółem zatrudnionych w sferze zaspokajania potrzeb rynku opakowań, wg szacunków Polskiej Izby Opakowań, jest ok. 250 tys. osób. Należą do nich między innymi pracownicy laboratoriów i instytutów badawczych, centrów certyfikacji, studiów graficznych (design), dystrybutorzy oraz świadczący usługi pakowania.

Liczbę podmiotów produkujących opakowania przedstawiono w tabeli nr 1.

Dynamiczny rozwój przemysłu opakowań w Polsce przypada na lata 1990-1996, co było wynikiem wprowadzonych reform (transformacji społeczno-gospodarczej) oraz napływu kapitału zagranicznego do branży opakowań.

Niski poziom przemysłu opakowań do 1990 roku był spowodowany słabo rozwiniętym rynkiem opakowań. Systematycznie rosnący poziom życia, otwarcie gospodarki i oparcie jej na zasadach wolnego rynku spowodowały rozwój rynku opakowań.
Okazało się, że potencjał krajowego przemysłu opakowań nie był w stanie zaspokoić rosnącego popytu na opakowania. Wobec braku własnego kapitału na rozwój krajowego przemysłu, w przemysł opakowań zaczęły inwestować wiodące koncerny zachodnie, wprowadzając nowoczesne technologie. W skali masowej dokonywały się procesy prywatyzacji i komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych.

Dzisiejszy przemysł opakowań w Polsce jest nowoczesnym, dobrze zorganizowanym i zarządzanym. Obok dużych producentów z kapitałem zagranicznym, a w szczególności w segmencie opakowań ze szkła, metalu a także papieru i tektury, powstawały i rozwijały się polskie firmy.

Na dzień dzisiejszy (2015 rok) polski przemysł opakowań (ściślej – krajowy) w pełni zaspokaja potrzeby krajowego rynku opakowań, posiadając nadwyżkę zdolności produkcyjnych, co pozwala na kierowanie części produkcji na eksport. Wg oceny PIO, polski przemysł opakowań ok. 15-20% swojej produkcji kieruje na rynki zagraniczne.

2. Rynek opakowań

Rynek opakowań w Polsce mierzony jest wartością sprzedanych opakowań. Rynek ten systematycznie się rozwija w miarę rozwoju gospodarczego Polski i wzrostu zamożności społeczeństwa. Wg analiz Polskiej Izby Opakowań, wartość rynku opakowań w 2014 roku wyniosła ok. 8,0 mld EUR (35 mld PLN), co w przeliczeniu na 1 mieszkańca (per capita) wynosi ok. 212 EUR (890 PLN).

Największy rozwój rynku opakowań w Polsce miał miejsce w latach 2000-2008 (ok. 8-10% rocznie). W latach 2009-2013 odnotowano spadek tempa rozwoju rynku opakowań do 3,5-6% rocznie, co było rezultatem spowolnienia rozwoju gospodarczego zarówno w USA jak i krajach Europy Zachodniej i Środkowej.

W porównaniu z rynkiem opakowań wysokorozwiniętych krajów Europy Zachodniej, USA i Japonii, zużycie opakowań per capita w Polsce jest o ok. 40% mniejsze.

Średnio w w/w krajach zużycie opakowań na 1 mieszkańca waha się w granicach 300-340 EUR, przy, jak już wspomniano, ok. 212 EUR w Polsce.

Rozwój rynku opakowań w Polsce w latach 2009-2014 przedstawiono w tabeli nr 2.

Analizując sytuację na rynku opakowań trzeba pamiętać, że opakowanie stanowi integralną część opakowanego produktu. Stąd też, rynek opakowań stanowi integralną część rynku w ogóle. Zatem rynek opakowań rozwija się proporcjonalnie do rynku ogólnego w danym kraju.

Na rynku opakowań w Polsce przeważają opakowania z tworzyw sztucznych oraz z papieru i tektury. Strukturę rynku opakowań w Polsce z punktu widzenia rodzaju materiału opakowaniowego przedstawiono w tabeli nr 3.
Dane zawarte w tabeli nr 3 wskazują na tendencje w kształtowaniu się struktury rynku opakowań w latach 2013-2020. Obserwujemy zatem wzrost opakowań z materiałów pochodzenia celulozowego (papier, tektura) i, w mniejszym stopniu, także wzrost opakowań z tworzyw sztucznych, w tym biopolimerów. Wyraźnie maleć będzie udział opakowań ze szkła i metalu. Niestety nie dysponujemy jeszcze danymi dotyczącymi roku 2014.

Na rynku opakowań w Polsce dominują opakowania do żywności i napojów (ok. 65%). Strukturę rynku opakowań z punktu widzenia przeznaczenia opakowań przedstawiono w tabeli nr 4.

[galeria=”1″]

Wnioski

1. Przemysł opakowań w Polsce w pełni pokrywa zapotrzebowanie krajowego rynku opakowań, a posiadając nadwyżki zdolności produkcyjnych w granicach 20-25%, jest w stanie realizować zamówienia rynków zagranicznych.
2. Niestety polski przemysł opakowań jest w znacznym stopniu uzależniony od importu surowców i materiałów, dotyczy to w szczególności segmentu opakowań z tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury. Rosnące ceny tych surowców i materiałów znacznie ograniczają rentowność firm opakowaniowych.
3. Polski przemysł opakowań jest w pełni skomercjalizowany i sprywatyzowany. Systematycznie postępuje proces konsolidacji, a także wykupu przez firmy zagraniczne. Dotyczy to w szczególności przemysłu opakowań szklanych. Aktualnie ok. 75% tego przemysłu jest w rękach kapitału zagranicznego. Dotyczy to także branży opakowań z metalu, a w szczególności puszek do napojów oraz chemii przemysłowej.
4. Rynek opakowań w Polsce systematycznie rośnie. Wg prognoz Polskiej Izby Opakowań, przy ok. 4-5% tempie rozwoju gospodarczego w latach 2014-2020, osiągnie porównywalny poziom z rynkami rozwiniętych krajów Europy Zachodniej (ok. 300 EUR per capita).
5. Jeśli chodzi o zmiany w strukturze rynku opakowań w najbliższych latach, to należy prognozować rozwój segmentu opakowań z tworzyw sztucznych, a w szczególności elastycznych oraz opakowań z papieru i tektury.
6. Na rynku opakowań dominować będą opakowania żywności. Nieco zwiększy się udział opakowań dla wyrobów przemysłowych. Niewielki wzrost nastąpi w segmencie opakowań dla farmacji i kosmetyków. Zmiany te związane będą z rozwojem inwestycji w gospodarce oraz zmianami w systemie zaopatrzenia w leki (dotyczy opakowań leków).
7. Wraz z następującymi zmianami demograficznymi oraz w modelu życia, a także stylu konsumpcji, rynek opakowań ulega i ulegać będzie zmianom. Zmiany te dotyczą zarówno rodzaju materiałów opakowaniowych, jak i rodzajów opakowań. Wzrośnie „udział” opakowań mniejszych, to skutek zmian demograficznych. Wymagania środowiskowe powodować będą zwiększenie liczby opakowań z materiałów biodegradowalnych oraz łatwo poddających się procesom recyklingu. Dynamiczny rozwój handlu internetowego też wpływać będzie na zmiany w konstrukcji opakowań. Pojawienie się na rynku nowych produktów wymagających opakowania, również wpływać będzie na zmiany w opakowaniach.
8. Rynek opakowań w Polsce stanowi ok. 1,4 % światowego rynku opakowań, który oceniamy w 2013 roku na 535,7 mld EUR.
9. Zatrudnienie w polskim przemyśle opakowań stanowi ok. 1% zatrudnienia w tym przemyśle na świecie, który, wg danych Polskiej Izby Opakowań, wynosi ok. 25 mln osób.
10. Uwzględniając, mamy taką nadzieję, rosnące potrzeby rynku opakowań w Polsce, co związane jest, wprawdzie z umiarkowanym co do tempa, ale jednak rozwojem gospodarczym, należy prognozować dalszy rozwój krajowego przemysłu opakowań w najbliższych, co najmniej kilku latach.

Wacław Wasiak (1936), mgr inż., dyr. Polskiej Izby Opakowań. Red. Biuletynu Opakowaniowego. Konsultant naukowy COBRO. Przewodniczący Komitetu Technicznego Centrum Certyfikacji Opakowań. Autor licznych publikacji o rynku i przemyśle opakowań. M.in. redaktor monografii: Przemysł i rynek opakowań w Polsce (2009); Przemysł opakowań w Polsce. Stan. Perspektywy (2012); Kierunki rozwoju opakowań (2014).

 Artykuł ukazał się w OOH magazine, kwiecień – czerwiec 2015. Wersja online magazynu do pobrania TUTAJ.